पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से संज्ञा शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

संज्ञा   संज्ञा

१. संज्ञा
    संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुणधर्म

अर्थ : व्याकरण में वह विकारी शब्द जो किसी वास्तविक या कल्पित वस्तु का बोधक होता है।

उदाहरण : वह संज्ञा के बारे में अध्ययन कर रहा है।

पर्यायवाची : नाम वाले शब्द

ବ୍ୟାକରଣରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଶବ୍ଦ ଯାହା କୌଣସି ବାସ୍ତବିକ ଓ କାଳ୍ପନିକ ବସ୍ତୁର ବୋଧକ ହୁଏ

ସେ ସଜ୍ଞା ବିଷୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଅଛି
ସଜ୍ଞା
२. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुणधर्म

अर्थ : वह शब्द जिससे किसी वस्तु, व्यक्ति आदि का बोध हो या वह पुकारा जाए।

उदाहरण : हमारे प्राचार्य जी का नाम श्री पुष्पक भट्टाचार्य है।

पर्यायवाची : आह्वय, इस्म, जोग, नाम, योग

ସେହି ଶବ୍ଦ ଯାହାଦ୍ୱାରା କୌଣସି ବସ୍ତୁ, ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସୂଚିତ କରାଯାଏ ବା ଡକାଯାଏ

ଆମର ପ୍ରଧାନାଚାର୍ଯ୍ୟ ମହୋଦୟଙ୍କ ନାମ ଶ୍ରୀ ପୁଷ୍ପକ ଭଟ୍ଟାଚାର୍ଯ୍ୟ
ନାମ

A language unit by which a person or thing is known.

His name really is George Washington.
Those are two names for the same thing.
name
३. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / ज्ञान

अर्थ : बोध करने की वृत्ति या शक्ति जिसके द्वारा जीवों को अपनी आवश्यकताओं और स्थितियों के अनुसार अनेक प्रकार की अनुभूतियाँ होती हैं।

उदाहरण : चेतना ही जीवन का लक्षण है।
मृतक का शरीर संज्ञा शून्य होता है।

पर्यायवाची : अंगानुभूति, चेतन शक्ति, चेतन-शक्ति, चेतना, चैतन्य, ज्ञान, सुध, सुधि, होश

ବୋଧ କରିବାର ବୃତ୍ତି ବା ଶକ୍ତି

ଚେତନା ହିଁ ଜୀବନର ଲକ୍ଷଣ ମୃତକର ଶରୀର ସଂଜ୍ଞା ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
ଚେତନା, ଚୈତନ୍ୟ, ସଂଜ୍ଞା, ହୋସ୍‌

An alert cognitive state in which you are aware of yourself and your situation.

He lost consciousness.
consciousness
४. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / मनोवैज्ञानिक लक्षण

अर्थ : सोचने समझने और निश्चय करने की वृत्ति या मानसिक शक्ति।

उदाहरण : औरों की बुद्धि से राजा बनने की अपेक्षा अपनी बुद्धि से फ़कीर बनना ज़्यादा अच्छा है।

पर्यायवाची : अकल, अक़ल, अक़्ल, अक्ल, अभिबुद्धि, आत्मसमुद्भवा, आत्मोद्भवा, इड़ा, जहन, ज़हन, ज़िहन, ज़ेहन, जिहन, जेहन, दिमाग, दिमाग़, धी, धी शक्ति, प्रज्ञा, प्रतिभान, प्राज्ञता, प्राज्ञत्व, बुद्धि, बूझ, मति, मनीषा, मनीषिका, मस्तिष्क, मेधा, विवेक, समझ

ଚିନ୍ତାକରିବା, ବୁଝିବାଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର ବୃତ୍ତି ବା ମାନସିକ ଶକ୍ତି

ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ବୁଦ୍ଧିରେ ଘୋଡ଼ାଚଢ଼ିବା ଅପେକ୍ଷା ନିଜ ବୁଦ୍ଧିରେ ଘାଷକାଟିବା ବହୁତ ଭଲ
ବିଚାର, ବୁଦ୍ଧି

Knowledge and intellectual ability.

He reads to improve his mind.
He has a keen intellect.
intellect, mind
५. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / मनोवैज्ञानिक लक्षण

अर्थ : चेतन अवस्था में इंद्रियों आदि के द्वारा जीवों को होने वाली बाहरी वस्तुओं और विषयों की पूर्ण जानकारी या बोध।

उदाहरण : हर एक की बोध क्षमता अलग-अलग होती है।

पर्यायवाची : अवगति, अवगम, अवबोध, अवभास, ज्ञान, बोध, बोधि, भान, संज्ञान

ମନ ବା ବିଷୟମାନଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜ୍ଞାତବ୍ୟ ବିଷୟ ଯାହା ମନ ବା ବିବେକ ନିମନ୍ତେ ହୋଇଥାଏ

କନ୍ୟାକୁମାରୀରେ ଆତ୍ମଚିନ୍ତନ କରୁଥିବା ସମୟରେ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କର ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ହେଲା
ଅବବୋଧ, ଜ୍ଞାନ, ବୋଧ, ବୋଧି, ସଜ୍ଞାନ

Clear or deep perception of a situation.

insight, penetration
६. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / बोध

अर्थ : ऐसा मानसिक व्यापार जिसकी बाहरी प्रतिक्रिया तो नहीं होती फिर भी जिससे सुख-दुख का अनुभव होता है।

उदाहरण : बेसुध शरीर अनुभूति से शून्य होता है।

पर्यायवाची : अनुभव, अनुभूति, अहसास, एहसास, संवेदना

ଏଭଳି ମାନସିକତା ଯାହାର ବାହ୍ୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନଥାଇ ମଧ୍ୟ ସୁଖ-ଦୁଃଖକୁ ଅନୁଭବ କରିହୁଏ

ବେଳେବେଳେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଘଟିବାକୁ ଯାଉଥିବା ଘଟଣାର ଅନୁଭୂତି ମିଳିଯାଏ ମୃତ ଶରୀର ଅନୁଭୂତି ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
ଅନୁଭବ, ଅନୁଭୂତି

An unelaborated elementary awareness of stimulation.

A sensation of touch.
aesthesis, esthesis, sensation, sense datum, sense experience, sense impression
७. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : सूर्य की एक पत्नी।

उदाहरण : एक कथा के अनुसार वैवस्वत मनु और यम संज्ञा के पुत्र थे।

पर्यायवाची : अरुणप्रिया, त्वाष्ट्री, शरायु

ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜଣେ ପତ୍ନୀ

ଏକ କଥାନୁସାରେ ବୈବସ୍ୱତ ମନୁ ଓ ଯମ ସଂଜ୍ଞାଙ୍କର ପୁତ୍ର ଥିଲେ
ସଂଜ୍ଞା

An imaginary being of myth or fable.

mythical being
मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।