ଅର୍ଥ : ଯୋଗର ଆଠ ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ଅଙ୍ଗ ଯେଉଁଥିରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକରୁ ତ୍ୟାଗକରି ଚିତ୍ତ ଏକାଗ୍ର କରାଯାଇଥାଏ
ଉଦାହରଣ :
ପ୍ରତ୍ୟାହାରର ଅଭାବ ହେଲେ ସାଧନା କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ
ସମକକ୍ଷ : ପ୍ରତ୍ୟାହାର
ଅର୍ଥ : ଇନ୍ଦ୍ରିୟକୁ ବଶ କରିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା
ଉଦାହରଣ :
ସଂଯମ ଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟକୁ ସୁଖଶାନ୍ତି ମିଳିପାରିବ
ସମକକ୍ଷ : ଆତ୍ମସଂଯମ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଜୟ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦମନ, ସଂଯମ