ଅର୍ଥ : ଛମାସର ଏହି ସମୟ ଯେଉଁଥିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କର୍କଟ ରେଖାରୁ ଚାଲିକରି ବରାବର ଦକ୍ଷିଣକୁ ବଢିଚାଲନ୍ତି
ଉଦାହରଣ :
ଦକ୍ଷିଣାୟନ ୨୧ ଜୁନରୁ ୨୨ ଡିସେମ୍ବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ
ଅର୍ଥ : ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କର୍କଟ ରେଖାରୁ ଦକ୍ଷିଣର ମକର ରେଖାକୁ ଗମନ କରିବା
ଉଦାହରଣ :
ଦକ୍ଷିଣାୟନର ଆରମ୍ଭ ଆଷାଢ-ଶ୍ରାବଣ ମାସରୁ ହୁଏ
ଅର୍ଥ : ଭୂମଧ୍ୟ ରେଖାଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡକୁ ରହିଥିବା ରେଖା
ଉଦାହରଣ :
ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ଦକ୍ଷିଣାୟନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତରାୟଣରେ ପ୍ରବେଶ କରେ