पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से आग्नेय शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

आग्नेय   संज्ञा, तत्सम

व्युत्पत्ति : संस्कृतम् [ अग्नि + ढक् — एय ]

१. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / शारीरिक वस्तु
    संज्ञा / रूप / द्रव

अर्थ : शरीर की नसों में बहने वाला लाल रंग का तरल पदार्थ।

उदाहरण : सैनिकों के शरीर से खून बह रहा था फिर भी वे मैदान में डटे हुए थे।
रक्त की उत्पत्ति शरीर की अग्नि या ताप से मानी गई है।

पर्यायवाची : अश्र, असृक्, अस्र, आत्मज, आत्मजात, आस्र, कीलाल, ख़ून, खून, ब्लड, रक्त, रसभव, रुधिर, लहू, लोह, लोहू, वृजिन, शोणित

ଶରୀରର ଧମନୀରୁ ବହୁଥିବା ଲାଲ୍‌ ରଙ୍ଗର ତରଳ ପଦାର୍ଥ

ସୈନିକଙ୍କ ଶରୀରରୁ ରକ୍ତ ବହୁଥିଲା କିନ୍ତୁ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ଶକ୍ତଥିଲେ ରକ୍ତର ଉତ୍ପତ୍ତିକୁ ଶରୀରର ଅଗ୍ନି ବା ତାପ ସହିତ ସମାନ କରାଯାଇଛି
ରକ୍ତ, ରୁଧିର, ଲହୁ, ଶୋଣିତ

The fluid (red in vertebrates) that is pumped through the body by the heart and contains plasma, blood cells, and platelets.

Blood carries oxygen and nutrients to the tissues and carries away waste products.
The ancients believed that blood was the seat of the emotions.
blood
२. संज्ञा / समूह

अर्थ : भाषा विज्ञान के अनुसार भारत के दक्षिण पूर्व में बोली जानेवाली भाषाओं का एक वर्ग।

उदाहरण : आग्नेय में इंडोनेशिया और उसके आस पास के द्वीपों में बोली जाने वाली भाषाएँ सम्मिलित हैं।

पर्यायवाची : आग्नेय भाषा समूह

ଭାଷାବିଜ୍ଞାନ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବାଞ୍ଚଳର କଥିତ ଭାଷାଗୁଡିକର ଏକ ସମୂହ୤

ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ଏବଂ ତା ଆଖାପାଖ ଦ୍ବୀପପୁଞ୍ଜରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରାଯାଉଥିବା ଭାଷାଗୁଡିକ ଆଗ୍ନେୟ ଭାଷା ଗୋଷ୍ଠୀର ଅନ୍ତର୍ଗତ୤
ଆଗ୍ନେୟ ଭାଷା ଗୋଷ୍ଠୀ, ଆଗ୍ନେୟ ଭାଷା ପରିବାର, ଆଗ୍ନେୟ ଭାଷା ସମୂହ, ଆଗ୍ନେୟ ଭାଷା ସମ୍ପ୍ରଦାୟ୤
३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु

अर्थ : वह पदार्थ जो अग्नि से भड़क उठते हैं।

उदाहरण : लाख, बारूद आदि आग्नेय की श्रेणी में आते हैं।

ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ନିଆଁଦ୍ବାରା ଦହକି ଉଠେ

ଲାଖ, ବାରୁଦ ଆଦି ଆଗ୍ନେୟ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଗତ
ଆଗ୍ନେୟ
४. संज्ञा / सजीव / जन्तु / कीट

अर्थ : कोई ऐसा कीड़ा जिसके काटने से शरीर में जलन होती है।

उदाहरण : वर्षा ऋतु में आग्नेय की बहुलता होती है।

ଯେଉଁପୋକ କାମୁଡିଲେ ଶରୀରରେ ଜଳାପୋଡା ହୁଏ

ବର୍ଷା ଋତୁରେ ଆଗ୍ନେୟ ପୋକ ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି
ଆଗ୍ନେୟ କୀଟ, ଆଗ୍ନେୟ ପୋକ
५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु

अर्थ : अग्नि का दीपन करने वाली या भूख बढ़ाने वाली औषधि।

उदाहरण : आँवला एक प्राकृतिक दीपन औषधि है।

पर्यायवाची : आग्नेयी, दीपन औषधि

ଜଠରାଗ୍ନି ବର୍ଦ୍ଧକ ବା ଭୋକ ବଢାଉଥିବା ଔଷଧ୤

ଅଁଳା ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ କ୍ଷୁଧାବର୍ଦ୍ଧକ ଔଷଧ
କ୍ଷୁଧାବର୍ଦ୍ଧକଔଷଧ, କ୍ଷୁଧାବର୍ଦ୍ଧକଔଷଧି

(medicine) something that treats or prevents or alleviates the symptoms of disease.

medicament, medication, medicinal drug, medicine
६. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : अठारह पुराणों में से आठवाँ पुराण।

उदाहरण : अग्नि ने सर्वप्रथम वशिष्ठ ऋषि को अग्निपुराण सुनाया था।

पर्यायवाची : अग्नि पुराण, अग्निपुराण, आग्नेय पुराण, आग्नेयपुराण

ଅଷ୍ଟାଦଶ ପୁରାଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଷ୍ଟମପୁରାଣ

ଅଗ୍ନି ସର୍ବପ୍ରଥମେ ବଶିଷ୍ଠ ଋଷିଙ୍କୁ ଅଗ୍ନିପୁରାଣ ଶୁଣାଇଥିଲେ
ଅଗ୍ନିପୁରାଣ

A body of 18 works written between the first and 11th centuries and incorporating legends and speculative histories of the universe and myths and customary observances.

purana
७. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : सत्ताईस नक्षत्रों में से तीसरा।

उदाहरण : भरणी से निकलकर चंद्रमा ने कृत्तिका नक्षत्र में प्रवेश किया।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि नक्षत्र, अग्निनक्षत्र, कृतिका, कृतिका नक्षत्र, कृत्तिका, कृत्तिका नक्षत्र

ସତେଇଶ ନକ୍ଷତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ତୃତୀୟ ନକ୍ଷତ୍ର

ଭରଣୀରୁ ବାହାରି ଚନ୍ଦ୍ର କୃତ୍ତିକା ନକ୍ଷତ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କଲା
କୃତ୍ତିକା, କୃତ୍ତିକା ନକ୍ଷତ୍ର
८. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : वह समय जब चंद्रमा कृत्तिका नक्षत्र में होता है।

उदाहरण : वह कृत्तिका नक्षत्र में पैदा हुआ था।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि नक्षत्र, अग्निनक्षत्र, कृतिका, कृतिका नक्षत्र, कृत्तिका, कृत्तिका नक्षत्र

ଯେଉଁ ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରମା କୃତ୍ତିକା ନକ୍ଷତ୍ରରେ ଥାଆନ୍ତି

ସେ କୃତ୍ତିକା ନକ୍ଷତ୍ରରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା
କୃତ୍ତିକା, କୃତ୍ତିକା ନକ୍ଷତ୍ର
९. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : भगवान शिव के बड़े पुत्र जो युद्ध के देवता कहे जाते हैं।

उदाहरण : कार्तिकेय देव सेना के सेनापति हैं।

पर्यायवाची : अंबिकेय, अग्निभू, अम्बिकेय, आंबिकेय, आम्बिकेय, कामजित, कार्तिक, कार्तिकेय, कार्त्तिकेय, कुमार, क्रौंचारि, क्रौञ्चदारण, गांगेय, गुह, चंद्रानन, तारकजित, तारकारि, दीप्तशक्ति, देवव्रत, द्वादशकर, पाण्मातुर, पावकात्मज, प्रिय, बाहुलेय, बाहुलेह, भवात्मज, मयूरकेतु, मयूरेश, महाशक्ति, महासेन, महिषार्दन, मारुताशन, रुद्रतेज, विशाक्ष, विशाख, शक्तिधर, शक्तिध्वज, शक्तिपाणि, शज, शरजन्मा, शांकरि, शाख, शिखिध्वज, शिखिवाहन, शिखीभू, शिखीश्वर, शूर-सेनप, शूरसेनप, षडानन, षाण्मातुर, सिद्धसेन, सेनानी, सेनापति, स्कंद, स्कन्द, हरिहय

ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ବଡ଼ ପୁତ୍ର ଯାହାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧର ଦେବତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ

ଦେବସେନାର ସେନାପତି ହେଉଛନ୍ତି କାର୍ତ୍ତିକ
କାର୍ତ୍ତିକ, କାର୍ତ୍ତିକେଶ୍ୱର, କାର୍ତ୍ତିକେୟ, କୁମାର, ଷଡ଼ାନନ, ସ୍କନ୍ଧ
१०. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : एक बहुमूल्य पीली धातु जिसके गहने आदि बनते हैं।

उदाहरण : आजकल सोने का भाव आसमान छू रहा है।
चैतन्य महापुरुष के शरीर से स्वर्ण जैसी आभा निकलती थी।

पर्यायवाची : अग्नि, अभ्र, अर्ह, अवष्टंभ, अवष्टम्भ, अश्मकर, अष्टापद, कंचन, कञ्चन, कनक, कांचन, काञ्चन, गारुड़, गोल्ड, चामीकर, ज़र, तामरस, तार्क्ष्य, त्रिनेत्र, दत्र, पुरुद, भद्र, मनोहर, मरुत्, रंजन, रञ्जन, रसविरोधक, वरवर्ण, वर्णि, वसु, शतकुंभ, शतकुम्भ, शतकौंभ, शतकौंभक, शतकौम्भ, शतकौम्भक, शतखंड, शतखण्ड, शातकुंभ, शातकुम्भ, शातकौंभ, शातकौम्भ, शुक्र, श्रीमत्कुंभ, श्रीमत्कुम्भ, सुवरन, सुवर्ण, सोना, स्वर्ण, हाटक, हिरण्य, हेम

ଏକ ବହୁମୂଲ୍ୟ ହଳଦିଆ ଧାତୁ ଯେଉଁଥିରୁ ଗହଣାଆଦି ତିଆରି ହୁଏ

ଆଜିକାଲି ସୁନାର ମୂଲ୍ୟ ଆକାଶ ଛୁଇଁଲାଣି ଚୈତନ୍ୟ ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ଶରୀରରୁ ସୁନା ଭଳି ଆଭା ବାହାରୁଥିଲା
କନକ, କାଞ୍ଚନ, ସୁନା, ସୁବର୍ଣ୍ଣ, ହାଟକ, ହେମ
११. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / बोध

अर्थ : दक्षिण-पूर्व का कोण या उपदिशा।

उदाहरण : वह दक्षिण-पूर्व की ओर गया है।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि कोण, आग्नेय कोण, आग्नेयी, आग्नेयी दिशा, दक्षिण पूर्व, दक्षिण-पूर्व, दक्षिणपूर्व

ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବର କୋଣ ବା ଉପଦିଗ

ସେ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଆଡ଼କୁ ଯାଇଛି
ଅଗ୍ନିକୋଣ, ଆଗ୍ନେୟକୋଣ, ଆଗ୍ନେୟଦିଗ, ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ କୋଣ, ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଦିଗ

The compass point midway between south and east. At 135 degrees.

se, sou'-east, southeast, southeastward
१२. संज्ञा / सजीव / जन्तु / स्तनपायी / व्यक्ति

अर्थ : हिंदुओं के चार वर्णों में से पहले वर्ण का मनुष्य।

उदाहरण : पंडित श्याम नारायण एक श्रेष्ठ ब्राह्मण हैं।
आज का ब्राह्मण अपने कर्म से विचलित होता जा रहा है।
ब्राह्मणों की उत्पत्ति अग्नि से मानी गई है।

पर्यायवाची : अनलमुख, इरेश, त्रयीमुख, द्विज, द्विजपति, द्विजाति, द्विजेंद्र, द्विजेन्द्र, द्विजेश, नृदेव, नृदेवता, पंडित, बाम्हन, ब्रह्मण, ब्राह्मण, भू-देव, भू-देवता, भू-सुर, भूदेव, भूदेवता, भूमिदेव, भूसुर, महिदेव, माहन, माहनीय, मैत्र, योगचक्षु, लहेर, वर्णज्येष्ठ, विप्र, वेदगर्भ, वेदाधिदेव, शिखी, सावित्र

ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଚାରିବର୍ଣ୍ଣ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ବର୍ଣ୍ଣର ମନୁଷ୍ୟ

ପଣ୍ଡିତ ଶ୍ୟାମନାରାୟଣ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଆଜିର ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ନିଜ କାମରେ ଲକ୍ଷ୍ୟହୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି ଅଗ୍ନିରୁ ହୋଇଛି ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ
ଦ୍ୱିଜ, ବିପ୍ର, ବ୍ରାହ୍ମଣ

A member of the highest of the four Hindu varnas.

Originally all brahmans were priests.
brahman, brahmin
१३. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : चान्द्र मास के किसी पक्ष की पहली तिथि।

उदाहरण : शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा से चन्द्रमा धीरे-धीरे घटने लगता है।

पर्यायवाची : एकम, पड़वा, परवा, परिवा, प्रतिपदा

ଚାନ୍ଦ୍ର ମାସର କୌଣସି ପକ୍ଷର ପ୍ରଥମ ତିଥି

ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ପ୍ରତିପଦା ଠାରୁ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଧୀରେଧୀରେ ବଢ଼ିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି
ପ୍ରତିପଦା, ପ୍ରତିପଦା ତିଥି

An amount of time.

A time period of 30 years.
Hastened the period of time of his recovery.
Picasso's blue period.
period, period of time, time period
१४. संज्ञा / निर्जीव / स्थान / भौतिक स्थान
    संज्ञा / भाग

अर्थ : पृथ्वी या किसी अन्य ग्रह की सतह की वह दरार या छिद्र जिसमें से होकर पिघले हुए लावे, गैस आदि बाहर आते हैं।

उदाहरण : ज्वालामुखी प्रायः विस्फोट के साथ फटते हैं।

पर्यायवाची : ज्वालामुखी

ପୃଥିବୀ ବା କୌଣସି ଅନ୍ୟ ଗ୍ରହର ଭୂପୃଷ୍ଠର ଉପରଭାଗର ସେହି ଫାଟ ବା ରନ୍ଧ୍ର ଯେଊଁଥିରୁ ତରଳ ଲାଭା, ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦି ବାହାରକୁ ଆସେ

ଜ୍ବାଳାମୁଖୀ ପ୍ରାୟତଃ ସଶଦ୍ଦରେ ବିସ୍ପୋଟିତ ହୋଇଥାଏ
ଅଗ୍ନି ଉଦ୍ଗିରଣ, ଆଗ୍ନେୟଗିରି

A fissure in the earth's crust (or in the surface of some other planet) through which molten lava and gases erupt.

vent, volcano

आग्नेय   विशेषण

१. विशेषण / संबंधसूचक

अर्थ : अग्नि-संबंधी या अग्नि का।

उदाहरण : आतंकवादी आग्नेय अस्त्रों से लैस थे।

पर्यायवाची : आगनिक, आतशी, आतिशी

ଅଗ୍ନି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ବା ଅଗ୍ନିର

ଆତଙ୍କବାଦୀମାନେ ଆଗ୍ନେୟ ଅସ୍ତ୍ରସହ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲେ
ଅଗ୍ନିକ, ଆଗ୍ନେୟ

Capable of catching fire spontaneously or causing fires or burning readily.

An incendiary agent.
Incendiary bombs.
incendiary
२. विशेषण / विवरणात्मक / अवस्थासूचक

अर्थ : जिसका देवता अग्नि हो।

उदाहरण : आग्नेय यज्ञ में दी गई आहुति अग्नि देव को मिलती है।

ଯାହାର ଦେବତା ଅଗ୍ନି

ଆଗ୍ନେୟ ଯଜ୍ଞରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଆହୁତି ଅଗ୍ନି ଦେବତାଙ୍କୁ ମିଳେ
ଆଗ୍ନେୟ
३. विशेषण / विवरणात्मक / अवस्थासूचक

अर्थ : अग्नि से उत्पन्न।

उदाहरण : द्रौपदी आग्नेय कन्या थी।

४. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जिसमें से आग निकलती हो।

उदाहरण : आग्नेय अस्त्रों का प्रचलन बहुत प्राचीन है।

५. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : आग भड़काने या ज्वाला उत्पन्न करनेवाला।

उदाहरण : पेट्रोल, मिट्टीतेल, तेल आदि आग्नेय पदार्थ हैं।

पर्यायवाची : आतशी, आतिशी

ନିଆଁକୁ ଉତ୍ତେଜିତ ବା ନିଆଁ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା ଜିନିଷ

ପେଟ୍ରୋଲ, କିରୋସିନି, ତେଲ ଆଦି ଆଗ୍ନେୟ ପଦାର୍ଥ
ଆଗ୍ନେୟ
मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।