पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से अरुण शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

अरुण   संज्ञा

१. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : एक रत्न जिसकी गिनती नौ रत्नों में होती है।

उदाहरण : राजा दशरथ का खज़ाना माणिक आदि रत्नों से भरा हुआ था।

पर्यायवाची : अरुणोपल, अरुन, अर्काश्मा, चुन्नी, जीर्णवज्र, पंकजराग, पद्मराग, पद्मरागमणि, पद्मराज, माणिक, माणिक्य, मानिक, याकूत, रक्तोपल, रूबी, लाल, लाल मणि, विक्रांत, विक्रान्त, वैक्रांत, वैक्रांतमणि, वैक्रान्त, वैक्रान्तमणि, शोणितोपल, शोणोपल

ନବରତ୍ନ ମଧ୍ୟରେ ଗଣାଯାଉଥିବା ଏକ ରତ୍ନ

ରାଜା ଦଶରଥଙ୍କ ଭଣ୍ଡାର ଘରେ ମାଣିକଆଦି ରତ୍ନ ଭରି ରହିଥିଲା
ପୋଖରାଜ୍‌, ମାଣିକ, ମାଣିକ୍ୟ

A transparent deep red variety of corundum. Used as a gemstone and in lasers.

ruby
२. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : एक दानव।

उदाहरण : अरुण का उल्लेख हिन्दू धर्मग्रंथों में मिलता है।

पर्यायवाची : अरुन

ଜଣେ ଦାନବ

ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥରେ ଅରୁଣର ଉଲ୍ଲେଖ ମିଳେ
ଅରୁଣ
३. संज्ञा / अवस्था / भौतिक अवस्था
    संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त

अर्थ : संध्या की लालिमा।

उदाहरण : अरुण की यह आभा मुग्ध करनेवाली है।

पर्यायवाची : अरुन

ସଂଧ୍ୟାର ରକ୍ତିମ ଆଭା

ଅରୁଣର ଏହି ଆଭା ମନ ମୁଗ୍ଧକର
ଅରୁଣ, ସଂଧ୍ୟାରାଗ
४. संज्ञा / अवस्था / शारीरिक अवस्था / रोग

अर्थ : एक प्रकार का कुष्ठ रोग।

उदाहरण : उनका अरुण अब ठीक होने लगा है।

पर्यायवाची : अरुन

ଏକ ପ୍ରକାରର କୁଷ୍ଠ ରୋଗ

ତାଙ୍କ ଅରୁଣ ଏବେ ଭଲ ହେଉଛି
ଅରୁଣ
५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : माघ मास का सूर्य।

उदाहरण : अरुण की तपिश सुखद होती है।

पर्यायवाची : अरुन

ମାଘ ମାସର ସୂର୍ଯ୍ୟ

ଅରୁଣର ରଶ୍ମି ସୁଖକର
ଅରୁଣ
६. संज्ञा / निर्जीव / स्थान / भौतिक स्थान

अर्थ : एक देश।

उदाहरण : वे अरुण के राजा थे।

पर्यायवाची : अरुण देश, अरुन, अरुन देश

ଗୋଟିଏ ଦେଶ

ସେ ଅରୁଣଦେଶର ରାଜା ଥିଲେ
ଅରୁଣଦେଶ

The territory occupied by a nation.

He returned to the land of his birth.
He visited several European countries.
country, land, state
७. संज्ञा / सजीव / जन्तु / स्तनपायी / व्यक्ति

अर्थ : एक आचार्य।

उदाहरण : उसने आचार्य अरुण से शिक्षा प्राप्त की थी।

पर्यायवाची : अरुन, आचार्य अरुण, आचार्य अरुन

ଜଣେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ

ସେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଅରୁଣଙ୍କଠାରୁ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଅରୁଣ
८. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / निर्जीव / स्थान / भौतिक स्थान

अर्थ : हिमालय के इस पार की एक झील।

उदाहरण : यात्री अरुण के किनारे सुस्ताने लगे।

पर्यायवाची : अरुण झील, अरुन, अरुन झील

ହିମାଳୟର ଏହି ପାଖରେ ଥିବା ଏକ ହ୍ରଦ

ଅରୁଣ ହ୍ରଦ ନିକଟରେ ଯାତ୍ରୀମାନେ ଥକା ମେଣ୍ଟାଇଲେ
ଅରୁଣ, ଅରୁଣ ହ୍ରଦ
९. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : वह पुच्छलतारा जिसकी शिखा चंवर के समान होती है।

उदाहरण : अरुण की संख्या सतहत्तर है और इन्हें वायुपुत्र भी कहते हैं।

पर्यायवाची : अरुन

ଚାମର ସଦୃଶ ଏକ ଲଞ୍ଜାତାରା

ଅରୁଣର ସଂଖ୍ୟା ସତସ୍ତରି ଏବଂ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ବାୟୁପୁତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ
ଅରୁଣ
१०. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : पुराणों में वर्णित भगवान विष्णु का वाहन एक पक्षी।

उदाहरण : गरुड़ भगवान विष्णु के परम भक्त भी हैं।

पर्यायवाची : अमृताहरण, अरुणाग्रज, अरुन, गरुड़, गरुण, तार्क्ष, तार्क्ष्य, द्विजपति, द्विजेंद्र, द्विजेन्द्र, द्विजेश, नीलच्छद, पतंगेंद्र, पतगेंद्र, पतगेन्द्र, पत्रतिराज, पत्ररथेंद्र, पत्ररथेन्द्र, वज्रजित्, शाल्मली, सर्पारि, हेमांग

ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ପକ୍ଷୀ ଯେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ବାହାନ

ଗରୁଡ ମଧ୍ୟ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ପରମ ଭକ୍ତ
ଅମୃତାହରଣ, ଅରୁଣାଗ୍ରଜ, ଗରୁଡ, ଦ୍ବିଜପତି

A supernatural eagle-like being that serves as Vishnu's mount.

garuda
११. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : एक लता के लाल रंग के बीज।

उदाहरण : बच्चे खेलने के लिए घुंघची बीन रहे हैं।

पर्यायवाची : अरुन, इंद्राशन, इन्द्राशन, काकनी, काकिणी, कुंचिका, गुंजा, गूँच, घुँघची, घुंघची, चिरमिटी, चुहटनी, चूड़ा, ताम्रिका, रतगिरी, रती, रत्ती, वक्त्रशल्या, वन्या, शिखंडी, शिखण्डी

ଏକ ଲତାର ଲାଲ ରଙ୍ଗର ମଞ୍ଜି

ପିଲାମାନେ ଖେଳିବାପାଇଁ ଘୁଂଘଚୀ ମଞ୍ଜି ବୁଣୁଛନ୍ତି
ଘୁଂଘଚୀ ମଞ୍ଜି
१२. संज्ञा / सजीव / वनस्पति / लता

अर्थ : एक प्रकार की बेल।

उदाहरण : घुंघची के बीज लाल होते हैं।

पर्यायवाची : अरुणा, अरुन, इंद्राशन, इन्द्राशन, कुंचिका, गुंजा, गुंजालता, गुञ्जालता, गूँच, घुँघची, घुंघची, घुङ्घची, चिरमिटी, चुहटनी, चूड़ा, ताम्रिका, रक्ता, रतगिरी, रती, वक्त्रशल्या, वन्या, शिखंडी, शिखण्डी

ଏକ ପ୍ରକାର ଗୋଲଫଳ

ଘୁଂଘଚୀ ଫଳର ମଞ୍ଜି ଲାଲ
ଘୁଂଘଚୀ, ଘୁଂଘଚୀ ଫଳ

A plant with a weak stem that derives support from climbing, twining, or creeping along a surface.

vine
१३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : लाल रंग का कमल।

उदाहरण : शीला के जूड़े में लाल कमल सुशोभित है।

पर्यायवाची : अरुन, अलिप्रिय, अलोहित, अलोही, अल्पगंध, अल्पगन्ध, कुमुद, कोकनद, प्रबालपद्म, रक्त कमल, रक्तकंबल, रक्तकन्बल, रक्तकमल, रक्तकुमुद, रक्तकोकनद, रक्ताब्ज, रक्तोत्पल, रतोपल, रविप्रिय, रोचना, लाल कमल, शिव-पत्र, सुनाल, सुनील, सोमगंधक, सोमगन्धक, सोमाख्य

ନାଲି ରଙ୍ଗର ପଦ୍ମ

ଶୀଲା ଜୁଡ଼ାରେ ନାଲିପଦ୍ମ ସୁଶୋଭିତ ହେଉଛି
ନାଲିକମଳ, ନାଲିପଦ୍ମ, ରକ୍ତକମଳ, ରକ୍ତପଦ୍ମ

Reproductive organ of angiosperm plants especially one having showy or colorful parts.

bloom, blossom, flower
१४. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : हमारे सौर जगत का वह सबसे बड़ा और ज्वलंत तारा जिससे सब ग्रहों को गर्मी और प्रकाश मिलता है।

उदाहरण : सूर्य सौर ऊर्जा का एक बहुत बड़ा स्रोत है।
पूर्व से सूर्य को आते देख तिमिर दुम दबाकर भागने लगा।

पर्यायवाची : अंबु तस्कर, अंबुतस्कर, अंशुमान, अंशुमाली, अग, अदित, अनड्वान्, अफताब, अफ़ताब, अब्जबाँधव, अब्जबांधव, अब्जहस्त, अयुग्मवाह, अरणि, अरणी, अरुणसारथी, अरुन, अर्क, अवबोधक, अवि, अविनीश, आदित्य, आफताब, आफ़ताब, कालेश, केश, खगपति, गभस्ति, गभस्तिपाणि, गभस्तिहस्त, गविष्ठ, गोकर, चक्रबंधु, चक्रबन्धु, चक्रबांधव, चक्रबान्धव, चित्रभानु, जगत्साक्षी, तपस, तपु, तमोहपह, तिग्मगर, तिमिररिपु, तिमिरहर, तिमिरारि, तीक्ष्णरश्मि, तीक्ष्णांशु, तुंगीश, त्रयीतन, त्रयीमय, दिनअर, दिनकर, दिनेश, दिवसकर, दिवसकृत, दिवसनाथ, दिवसभर्ता, दिवसेश, दिवसेश्वर, दिवस्पति, दिवाकर, दिवामणि, दिवावसु, दिव्यांशु, दीप्तकिरण, दीप्तांशु, द्युपति, द्युम्न, धरुण, ध्वांतशत्रु, ध्वांताराति, ध्वान्तशत्रु, ध्वान्ताराति, नभश्चक्षु, नभश्चर, नभस्मय, नभोमणि, निर्मुट, पद्मगर्भ, पद्मबंधु, पद्मबन्धु, पद्मिनीकांत, पद्मिनीकान्त, पद्मिनीवल्लभ, पद्मिनीश, पर्परीक, पुष्कर, प्रभाकर, भानु, भास्कर, भूताक्ष, मरीची, मार्तंड, मार्तण्ड, मिहिर, यमसू, रवि, वरेय, विश्वप्रकाशक, विश्वप्स, विहंग, विहग, वेद, वेदात्मा, शीघ्रग, सविता, सहस्रकिरण, सहस्रगु, सूरज, सूर्य, स्वप्ननंशन, हृषु

ଆମ ସୌରଜଗତର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଓ ଜ୍ୱଳନ୍ତ ପିଣ୍ଡ ଯାହାଠାରୁ ସବୁ ଗ୍ରହକୁ ଉତ୍ତାପ ଓ ଆଲୋକ ମିଳେ

ସୂର୍ଯ୍ୟ ସୌରଶକ୍ତିର ଏକ ବଡ଼ ଉତ୍ସ ପୂର୍ବଦିଗରେ ସୂର୍ଯ୍ୟକୁଦେଖି ଅନ୍ଧାର ଶୀଘ୍ରଶୀଘ୍ର ହଟିଗଲା
ଅରୁଣ, ଆଦିତ୍ୟ, ଦିନକର, ଦିନେଶ, ଦିବାକାର, ପ୍ରଭାକର, ଭାନୁ, ଭାସ୍କର, ରବି, ସବିତା, ସୂର୍ଯ୍ୟ

The star that is the source of light and heat for the planets in the solar system.

The sun contains 99.85% of the mass in the solar system.
The Earth revolves around the Sun.
sun
१५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / खाद्य
    संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : एक सुगंधित फल जो औषध और मसाले के काम में आता है।

उदाहरण : बच्चों को खाँसी आने पर जायफल को घिसकर पिलाया जाता है।

पर्यायवाची : अरुन, असथन, कुसुमफल, जातिकोश, जातिकोष, जातिफल, जातिशस्य, जातिसार, जातिसृत, जाती, जातीकोश, जातीकोष, जातीपूग, जातीफल, जातीसार, जायफल, द्विधात्मक, पुन्नाग, फल, मालती, मालतीफल, रंजन, रञ्जन, सुमन फल

ଔଷଧ ଏବଂ ମସଲା କାମରେ ଆସୁଥିବା ଏକ ସୁଗନ୍ଧିତ ଫଳ

କାଶ ହେଲେ ଜାଇଫଳକୁ ଘୋରି ପିଲାମାନଙ୍କୁ ପିଆଇ ଦିଆଯାଏ
ଜାଇଫଳ

Hard aromatic seed of the nutmeg tree used as spice when grated or ground.

nutmeg
१६. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : धर्म-ग्रंथों के अनुसार एक देवता जो सूर्य के सारथी हैं।

उदाहरण : अरुण कश्यप मुनि के पुत्र हैं।

पर्यायवाची : अजंघ, अनूरु, अरुन, काश्यप, काश्यपि, तार्क्ष्य, प्लवग, रमण, रवि सारथी, विवस्वान, वैनतेय

ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁସାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ସାରଥୀ ଥିବା ଦେବତା

ଅରୁଣ ହେଉଛନ୍ତି କଶ୍ୟପ ମୁନିଙ୍କ ପୁଅ
ଅରୁଣ, କାଶ୍ୟପ

A deity worshipped by the Hindus.

hindu deity
१७. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : सौरमंडल के नव ग्रहों में से एक।

उदाहरण : यूरेनस सूर्य मंडल का सातवाँ ग्रह है।

पर्यायवाची : अरुण ग्रह, अरुन, यूरेनस

ସୌରମଣ୍ଡଳର ନବଗ୍ରହ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ

ୟୁରେନସ୍‌ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳର ସପ୍ତମ ଗୃହ
ଅରୁଣ, ଅରୁଣଗ୍ରହ, ୟୁରେନସ୍‌
१८. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : तिलक लगाने का प्रसिद्ध लाल चूर्ण जिसका उपयोग धार्मिक अनुष्ठानों में होता है।

उदाहरण : वह प्रतिदिन कुमकुम, चंदन आदि से प्रभु का पूजन करता है।

पर्यायवाची : अरुन, कावेर, कुंकुम, कुमकुम, रक्त, रोचन, रोचना, रोली

ତିଳକ ଲଗାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲାଲ ଚୂର୍ଣ୍ଣ ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କରେ ଯାହାର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ

ସେ ପ୍ରତିଦିନ କୁମକୁମ ଚନ୍ଦନ ଆଦି ଦେଇ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପୂଜା କରେ
କୁଂକୁମ, କୁଙ୍କୁମ, କୁମକୁମ
१९. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : एक प्रकार का लाल रंग या चूर्ण जिसे हिंदू सुहागिनें माँग में भरती हैं।

उदाहरण : आधुनिक युग में कुछ शहरी विवाहिताएँ सिंदूर लगाना पसंद नहीं करतीं।

पर्यायवाची : अरुन, इंगुर, ईंगुर, नागरक्त, नागरेणु, नागसंभव, नागसम्भव, पत्रावलि, मंगल्य, महारस, रक्त, रक्तचूर्ण, रक्तशासन, वीररज, सिंदूर, सिन्दूर, सेंदुर, हंसपाद

ଏକ ପ୍ରକାର ଲାଲ ରଙ୍ଗ ବା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ଯାହାକୁ ହିନ୍ଦୁ ସଧବାମାନେ ସୀମନ୍ତରେ ଭରିଥାନ୍ତି

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ କିଛି ସହରୀ ବିବାହିତା ମହିଳା ସିନ୍ଦୂର ଲଗେଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ
ସିଂଦୂର, ସିନ୍ଦୂର
२०. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : दिन निकलने का समय।

उदाहरण : सुबह होते ही किसान खेत की ओर चल दिया।

पर्यायवाची : अनुदित, अरुणा, अरुणोदय, अरुन, अहर्मुख, उखा, उषा, उषा-काल, उषाकाल, तड़का, दिवसमुख, निशांत, निशातिक्रम, निशात्यय, निशावसान, निशोत्सर्ग, प्रत्युष, प्रत्यूष, प्रभात, प्रभात काल, प्रातः, प्रातःकाल, फजर, फज्र, फ़जर, फ़ज्र, भीन, भोर, रात्रिविग, विहान, व्युष, व्युष्ट, व्युष्टि, सबेरा, सवेरा, सुबह, स्त्रीघोष

ଦିନ ହେବାର ସମୟ

ସକାଳ ହେବାରୁ ହିଁ କୃଷକ କ୍ଷେତଆଡ଼କୁ ଚାଲିଲା
ପ୍ରତ୍ୟୁଷ, ପ୍ରଭାତ, ପ୍ରାତଃ, ପ୍ରାତଃକାଳ, ସକାଳ

The first light of day.

We got up before dawn.
They talked until morning.
aurora, break of day, break of the day, cockcrow, dawn, dawning, daybreak, dayspring, first light, morning, sunrise, sunup
२१. संज्ञा / सजीव / वनस्पति / लता

अर्थ : एक प्रकार की लता जिसमें छोटे और पीले फूल लगते हैं।

उदाहरण : मजीठ की सूखी जड़ एवं डंठलों से लाल रंग प्राप्त होता है।

पर्यायवाची : अरुणा, अरुन, चित्रपर्णी, चित्रा, ताम्रवल्ली, फंजी, फञ्जी, ब्रह्ममंडूकी, ब्रह्ममण्डूकी, भंडीतकी, भंडीरलतिका, भंडीरी, भण्डीतकी, भण्डीरलतिका, भण्डीरी, मंजिष्ठा, मंडूकपर्णी, मंडूका, मजीठ, मण्डूकपर्णी, मण्डूका, योजनपर्णी, योजनवल्ली, रक्तयष्टि, रक्ता, रक्तांगी, रक्तालता, रागांगी, लांगली, वरांगी, वस्त्रभूषणा, वस्त्ररंजनी, शंकरा, शंकरी, समंगा, हेमपुष्पी

ଯେଉଁ ଲତାରେ ଛୋଟ ଓ ହଳଦିଆ ଫୁଲ ଫୁଟେ

ମଞ୍ଜିଷ୍ଠାର ଶୁଖିଲା ଚେର ଓ ଡାଳରୁ ଲାଲ ରଙ୍ଗ ମିଳେ
ମଞ୍ଜିଷ୍ଠା, ମଞ୍ଜୁଆତି, ମେଞ୍ଜୁଆତି

Perennial East Indian creeping or climbing herb used for dye in the orient.

indian madder, munjeet, rubia cordifolia
२२. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / खाद्य
    संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : ऊख,खजूर आदि का रस पकाकर जमाई हुई बट्टी या भेली।

उदाहरण : कैलास प्रतिदिन दातून करने के बाद गुड़ खाकर पानी पीता है।

पर्यायवाची : अरुणा, अरुन, इक्षु-पाक, इक्षुपाक, गुड़, रसज, रसपाकज

ଆଖୁ,ଖଜୁରି ଆଦିର ରସକୁ ରାନ୍ଧି ଘନୀକୃତ ବା ମୁଣ୍ଡା ଭଳି ତିଆରି ହେଉଥିବା ମିଠା ପଦାର୍ଥ

କୈଳାସ ପ୍ରତିଦିନ ଦାନ୍ତ ଘଷିଲା ପରେ ଗୁଡ଼ ଖାଇ ପାଣି ପିଏ
ଗୁଡ଼

Unrefined brown sugar made from palm sap.

jaggary, jaggery, jagghery
२३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : पोस्त के डोडे का गोंद जो कड़वा, मादक और विषाक्त होता।

उदाहरण : सुरेश जब तक अफ़ीम नहीं खा लेता उसे नींद नहीं आती।

पर्यायवाची : अफ़ीम, अफीम, अफू, अफेन, अफेल, अफ्यून, अरुन, अहिफेन, आफू, आफूक, नागफेन, फणिफेन, हाफु

ପୋସ୍ତକ ଖୋଳପାର ଅଠା ଯାହା ପିତା, ମାଦକଯୁକ୍ତ ଏବଂ ବିଷାକ୍ତ

ଅଫିମ ନ ଖାଇଲାଯାଏ ରମେଶକୁ ନିଦ ହୁଏନାହିଁ
ଅଫିମ, ଆପୁ

An addictive narcotic extracted from seed capsules of the opium poppy.

opium
मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।